گوگرد، یکی از محصولات کلیدی صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، در زنجیره تأمین جهانی جایگاه ویژه‌ای دارد. این ماده نه تنها به عنوان یک محصول جانبی پالایشگاهی شناخته می‌شود، بلکه با تبدیل به مشتقات صنعتی و کشاورزی، ارزش افزوده قابل‌توجهی ایجاد می‌کند. تنوع اشکال و گریدهای گوگرد (از عنصری تا فرآوری‌شده در قالب گرانول، پاستیلی یا ترکیبات شیمیایی) باعث شده ارزیابی حاشیه سود هر نوع محصول نیازمند بررسی دقیق سه عامل اصلی باشد: هزینه تولید، تقاضای بازار و سهولت حمل و نقل.

گزارش حاضر با بررسی معاملات و داده‌های بازار، به تحلیل پتانسیل سودآوری انواع گوگرد پرداخته و مسیرهای بهینه تولید برای شرکت‌های فعال در این حوزه را شناسایی می‌کند.

1. گوگرد و حاشیه سود تولیدی

با توجه به اطلاعات فوق و در نتیجه مقایسه معاملات انواع گوگرد در بازار به نتایج زیر دست می‌­یابیم:

۱. بالاترین پتانسیل حاشیه سود مربوط به محصولات ذیل است:

·       اسید سولفوریک (به‌ویژه درجات خلوص بالا)

·       ترکیبات آلی گوگرد (برای بازارهای تخصصی)

·       گوگرد بنتونیت (به عنوان محصول با ارزش افزوده کشاورزی)

۲. محصولات ذیل از پتانسیل حاشیه سود متوسط برخوردارند:

·       گوگرد عنصری (بسته به شرایط بازار)

·       گوگرد گرانول

·       گوگرد مایع (در صورت یکپارچگی با صنایع محلی)

۳. پتانسیل حاشیه سود محصولات ذیل پایین‌تر از سایر محصولات ارزیابی می‌گردند:

·       دی اکسید گوگرد (به دلیل فشارهای قانونی)

·       سولفیت و سولفات سدیم (محصولات کالایی)

·       گوگرد پولکی (عدم وجود تقاضای کافی)

برای تعیین اینکه کدام نوع گوگرد حاشیه سود بالاتری دارد، باید هزینه‌های تولید، تقاضای بازار و کارایی حمل و نقل و جابه‌جایی را نیز در نظر گرفت.

• هزینه‌های تولید: گوگرد کلوخه به دلیل فرآیند ساده آن، کمترین هزینه‌های تولید را دارد؛ در حالی که گوگرد گرانول و پاستیلی نیاز به تجهیزات خاص دارند که هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.
• تقاضای بازار: گوگرد گرانول و پاستیلی به دلیل سهولت در حمل و نقل و جابجایی، تقاضای بازار بالاتری دارند که آن‌ها را سودآورتر می‌سازد.
• حمل و نقل و جابجایی: گوگرد پاستیلی آسان‌ترین نوع گوگرد از لحاظ حمل و نقل و جابجایی است، پس از آن گوگرد گرانول از سهولت مناسبی برخوردار است. گوگرد کلوخه و پودری از این حیث چالش‌های بیشتری دارند.

2. نتیجه بررسی عوامل موثر بر حاشیه سود تولیدی گوگرد

برای یک شرکت پالایش نفت، تولید گوگرد گرانول به احتمال زیاد سودآورترین گزینه خواهد بود. گوگرد گرانول به دلیل تقاضای بالای بازار، سهولت در حمل و نقل و کیفیت یکنواخت، با کشش بازار مطلوب تری مواجه است؛ علیرغم اینکه میزان سرمایه‌گذاری اولیه مورد نیاز در تجهیزات خاص برای تولید این محصول بیشتر است؛ اما مزایای اقتصادی بلندمدت این هزینه‌ها را جبران می‌کند.

همچنین در خصوص تولید گوگرد پولکی نیز باید توجه داشت؛ علیرغم آنکه تولید این محصول بر خلاف گوگرد گرانول نیازمند به تجهیزات خاصی نیست و تنها با استفاده از تسمه نقاله و یک سرمایه گذاری اولیه نسبتاً پایین در مقایسه با گوگرد گرانول امکان‌پذیر است؛ اما با توجه به عدم وجود تقاضای کافی در بازار داخلی و صادراتی، با چالش‌های فروش بسیار زیادی مواجه بوده و در نتیجه در صورتیکه تقاضای مستمری از سوی خریداران وجود نداشته باشد، تولید آن منطقی نیست.  

از سوی دیگر، گوگرد پاستیلی نیز گزینه مناسبی است که تعادل خوبی بین هزینه‌های تولید و تقاضای بازار ارائه می‌دهد.

3. تولیدکنندگان گوگرد در ایران

محصول گوگرد در رینگ داخلی بورس کالای ایران در سه نوع پاستیلی، کلوخه و گرانول عرضه می‌شود. مطابق اطلاعات مندرج در تارنمای رسمی این بورس، آمار معاملات این محصول در رینگ داخلی بورس کالای ایران از ابتدای سال 1403 لغایت 10 ام شهریور ماه سال جاری به شرح جدول 1 است که نشان می‌دهد تقریبا 33 درصد از عرضه‌های داخلی گوگرد پاستیلی و کلوخه معامله شده است که همین آمار برای گوگرد گرانول حدود 56 درصد بوده است. در ادامه به بررسی تولیدکنندگان انواع گوگرد می‌پردازیم.

تولیدکنندگان گوگردپاستیلی

شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد (خانگیران) تنها عرضه‌کننده گوگرد پاستیلی در بورس کالای ایران است.

تولیدکنندگان گوگرد کلوخه

عرضه‌کنندگان گوگرد کلوخه در بورس کالای ایران عبارتند از:

• شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد (خانگیران)
• شرکت پالایش نفت آبادان
• شرکت پالایش نفت اصفهان
• شرکت پالایش نفت شیراز
• شرکت پالایش گاز ایلام

تولیدکنندگان گوگرد گرانول

عرضه‌کنندگان گوگرد گرانول در بورس کالای ایران عبارتند از:

• شرکت پالایش نفت اصفهان
• شرکت پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند
• شرکت پالایش نفت تبریز
• شرکت پالایش نفت تهران

4. جمع‌بندی

بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که برای یک واحد پالایش نفت یا مجتمع تولیدی، تمرکز بر گوگرد گرانول می‌تواند حداکثر بازده اقتصادی را به همراه داشته باشد. این محصول با وجود نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه بالاتر در تجهیزات، به دلیل تقاضای پایدار، سهولت در حمل و جابجایی، و کیفیت یکنواخت، بهترین تعادل میان هزینه و درآمد را ارائه می‌دهد. گوگرد پاستیلی نیز به عنوان جایگزینی مطلوب می‌تواند در شرایط خاص بازار سودآوری مناسبی ایجاد کند. در نهایت، انتخاب نوع محصول باید با در نظر گرفتن ساختار هزینه، بازار هدف و ظرفیت فنی شرکت انجام شود تا بیشترین حاشیه سود پایدار حاصل گردد.