نفتای سنگین (Heavy Naphtha) یکی از برش‌های هیدروکربنی به‌دست‌آمده از فرآیند تقطیر نفت خام است که دارای زنجیره‌های کربنی بلندتر و نقطه جوش بالاتری نسبت به نفتای سبک است. این ماده، به دلیل خواص شیمیایی و فیزیکی خاص خود، در پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی اهمیت زیادی دارد.

مشخصات کلی نفتای سنگین:

1. ترکیب شیمیایی:
   • عمدتاً شامل هیدروکربن‌های C₇ تا C₁₂
   • دارای درصد بالایی از هیدروکربن‌های آروماتیک و زنجیره‌های کربنی سنگین‌تر.
2. ویژگی‌های فیزیکی:
   • نقطه جوش: در بازه 90 تا 200 درجه سانتی‌گراد.
   • چگالی: حدود 0.70 تا 0.75 گرم بر سانتی‌متر مکعب.
   • حالت فیزیکی: مایع شفاف، بی‌رنگ یا متمایل به زرد.
   • فراریت: کمتر از نفتای سبک.
3. منبع تولید:
   • از برج تقطیر اتمسفری در پالایشگاه به‌دست می‌آید.
   • می‌تواند به‌عنوان محصول جانبی در فرآیندهای کراکینگ و سایر فرآیندهای پالایشی تولید شود.

کاربردهای نفتای سنگین:

1. خوراک واحد ریفرمینگ کاتالیستی:
   • یکی از کاربردهای اصلی نفتای سنگین، استفاده به‌عنوان خوراک در واحد ریفرمینگ کاتالیستی برای تولید آروماتیک‌ها و بنزین با اکتان بالا است.
2. تولید مواد آروماتیک:
   • نفتای سنگین به‌عنوان ماده اولیه برای تولید بنزن، تولوئن، و زایلن‌ها (BTX) استفاده می‌شود که از مهم‌ترین مواد پایه در صنایع شیمیایی و پتروشیمی هستند.
3. تولید سوخت:
   • می‌توان آن را به طور مستقیم یا پس از فرآوری به بنزین موتور یا سوخت‌های دیگر تبدیل کرد.
4. خوراک پتروشیمی:
   • در برخی از فرآیندهای پتروشیمی برای تولید محصولات خاص مانند اولفین‌ها یا حلال‌های صنعتی به کار می‌رود.
5. حلال صنعتی:
   • در صنایع رنگ، رزین، و چسب به‌عنوان حلال غیرقطبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مزایا:

1. ارزش شیمیایی بالا:
   • به دلیل وجود هیدروکربن‌های آروماتیک، قابلیت تبدیل به محصولات با ارزش‌افزوده بالا را دارد.
2. کاربرد چندمنظوره:
   • می‌تواند هم به‌عنوان خوراک در فرآیندهای شیمیایی و هم برای تولید سوخت استفاده شود.
3. پایداری نسبی:
   • نسبت به برش‌های سبکتر مانند نفتای سبک، ناپایداری کمتری دارد.

معایب:

1. اشتعال‌پذیری:
   • قابل اشتعال است و نیاز به نگهداری و حمل‌ونقل ایمن دارد.
2. نیاز به فرآوری بیشتر:
   • برای تبدیل به محصولات قابل‌استفاده یا ارزشمند، نیاز به فرآیندهای پیشرفته مانند ریفرمینگ دارد.
3. خطرات زیست‌محیطی:
   • در صورت نشت یا احتراق، می‌تواند به آلودگی هوا، آب، و خاک منجر شود.

تفاوت نفتای سنگین و نفتای سبک:

ایمنی و نگهداری:

1. شرایط نگهداری:
   • در مخازن تحت فشار مناسب و دور از منابع حرارتی یا شعله نگهداری شود.
   • به دلیل خطر بخارات قابل اشتعال، تهویه مناسب الزامی است.
2. خطرات:
   • اشتعال‌پذیری: ممکن است بخارات آن در مجاورت جرقه یا شعله آتش بگیرد.
   • سمیت: استنشاق بخارات می‌تواند اثرات زیان‌باری بر سیستم تنفسی و عصبی داشته باشد.

نتیجه‌گیری:

نفتای سنگین به‌عنوان یک برش هیدروکربنی کلیدی، نقش حیاتی در تولید سوخت‌ها و مواد شیمیایی ایفا می‌کند. با توجه به وجود هیدروکربن‌های آروماتیک در ترکیب آن، می‌توان این ماده را به محصولات باارزش مانند بنزن، تولوئن و زایلن‌ها تبدیل کرد. همچنین، کاربرد آن در ریفرمینگ کاتالیستی به‌عنوان خوراک برای تولید سوخت‌های باکیفیت، اهمیت اقتصادی و صنعتی آن را برجسته‌تر می‌سازد.